THE GIOI GIAI TRI
•—◦—⊙—◦—• bài thuốc từ các loại quả
làm mứt
Hầu hết
các loại
quả dùng
làm mứt
Tết như
bí đao,
hạt sen,
quất, dừa, táo... đều là
những dược thảo. Chẳng
hạn, bí đao có tác dụng lợi
tiểu, tiêu phù, thanh nhiệt,
tiêu viêm. Quả và vỏ bí đao
chữa đái rắt, đái đục, mụn
nhọt. Ngày dùng 30-40 g quả
tươi sắc uống hoặc nấu ăn.
Hạt sen
Hạt sen là tên thường gọi,
nhưng thực ra đó là quả sen đã
bóc bỏ vỏ ngoài và bỏ mầm
xanh ở lõi giữa, gọi là liên nhục.
Phần mầm xanh nằm trong hạt
sen gọi là tâm sen hay liên tâm.
Quả sen để nguyên cả vỏ gọi là
liên thạch. Từ tâm sen, người ta
đã chiết được liensinin và một
số hoạt chất khác có tác dụng
hạ huyết áp và chống co thắt cơ
trơn. Tâm sen có tác dụng an
thần, chống thao cuồng kích
động, ức chế trạng thái loạn
thần kinh gây hung dữ và tăng
vận động.
Trong y học cổ truyền, hạt sen
dùng điều trị tỳ hư, tiêu chảy
lâu, đái rắt, di mộng tinh, khí hư,
hồi hộp, mất ngủ, cơ thể suy
nhược, kém ăn, ít ngủ. Ngày
dùng 12-20 g, có thể đến 100 g,
dưới dạng thuốc sắc hoặc hoàn
tán; thường phối hợp với các vị
thuốc khác. Người bị táo bón,
không nên dùng. Tâm sen chữa
tim hồi hộp, lo lắng, tăng huyết
áp, ít ngủ. Ngày dùng 2-4 g dạng
thuốc sắc, hãm hoặc hoàn tán,
thường phối hợp với các vị
thuốc khác.
Quất
Quất có nguồn gốc ở Trung
Quốc và Nhật Bản, đã được
trồng từ lâu đời ở nước ta để
lấy quả ăn và làm cây cảnh, nhất
là trong dịp Tết Nguyên đán.
Dùng quả và hạt thu hái khi quả
chín để làm thuốc. Quả quất
được dùng làm thuốc chữa ho,
làm nước giải khát, giúp tiêu
hóa. Hạt quất để cầm máu,
chống nôn, giảm ho.
Dừa
Nước dừa có nhiều chất bổ
dưỡng và giải khát, chữa sốt
nóng, sởi, tiêu chảy, kiết lỵ, đau
dạ dày. Nước dừa làm lên men
có thể cất được một loại rượu
ngon. Dùng nước dừa chải tóc
làm tóc mềm, bóng và đen; trộn
với dịch ép tỏi tây bôi lên da là
thuốc dưỡng da. Cùi dừa chữa
đau vùng thượng vị hoặc ép lấy
dầu dừa chữa bỏng, mụn nhọt.
Dầu dừa tinh chế để làm thực
phẩm thay mỡ động vật, là chất
béo dễ tiêu hóa phòng ngừa
vữa xơ động mạch.
Phật thủ
Quả phật thủ được dùng chữa
bụng đầy trướng, đau dạ dày,
nôn mửa, chán ăn, ho dai dẳng
có nhiều đờm. Liều dùng hằng
ngày: 8-10 g cùi quả khô dạng
thuốc sắc, hoặc dùng vỏ quả
ngâm rượu uống.
Để chữa viêm dạ dày mạn tính,
đau dây thần kinh vùng bụng:
lấy cùi và vỏ quả phật thủ tươi
10-15 g hoặc khô 6 g thái lát
mỏng, ngâm trong nước sôi và
uống thay trà. Ở Ấn Độ, dịch ép
cùi phật thủ được dùng chữa
bệnh thiếu vitamin C, chống
khát, hạ sốt. Nước cất vỏ quả có
tác dụng an thần, chữa nhức
đầu, hạ sốt.
Táo ta
Quả và nhân hạt táo (toan táo
nhân) được dùng làm thuốc. Táo
nhân có các tác dụng dược lý: an
thần, gây ngủ, giảm đau, chống
co giật, hạ nhiệt, hạ huyết áp và
trị bỏng. Trong y học cổ truyền,
nhân hạt táo được dùng chữa
khó ngủ, hồi hộp, đánh trống
ngực, phiền khát, mồ hôi trộm,
dùng riêng nghiền thành bột
uống hoặc phối hợp với các vị
thuốc khác. Liều dùng hằng
ngày: 0,8 g-1,2 g tương đương
với khoảng 15-20 hạt. Nếu dùng
liều cao (khoảng 6-10 g) thì phải
sao đen (có lẽ đây là một cách
thức để giảm độc).
Các bài thuốc
Chữa đái rắt, đái đục: Vỏ bí đao
sắc đặc, uống nhiều lần.
Chữa phù thũng, cả mình, mặt,
mắt đều phù: Bí đao tươi, đậu
đỏ, mỗi thứ 40 g. Sắc uống hằng
ngày.
Bổ tỳ, chữa rối loạn tiêu hóa,
tiêu chảy kéo dài ở trẻ em: Hạt
sen, ý dĩ, hoài sơn, đẳng sâm,
bạch biển đậu mỗi thứ 100 g;
cốc nha (mầm mạ lúa) 30 g tán
bột mịn; sa nhân, trần bì, nhục
đậu khấu, mỗi vị 20 g, sắc lấy
nước đặc, cùng với các thuốc
trên luyện với mật ong vừa đủ
làm thành dạng cốm. Ngày uống
20-30 g.
Thuốc bổ tỳ giúp ăn ngủ ngon,
đại tiểu tiện dễ dàng: Hạt sen, hà
thủ ô, hoài sơn, ý dĩ, cỏ xước,
râu mèo mỗi vị 12 g. Sắc uống
ngày một thang. Hoặc: Hạt sen
16 g, sâm bố chính 12 g, hoài
sơn 12 g, tán bột, viên với mật
ong, uống mỗi ngày 20-30 g.
Hoặc dùng hạt sen, củ mài với
long nhãn, nấu chè ăn.
Chữa suy nhược thần kinh, mất
ngủ: Hạt sen, thục địa, hoài sơn,
tang ký sinh, hà thủ ô, kim anh
mỗi vị 12 g; quy bản, kỷ tử, thỏ
ty tử, ngưu tất, đương quy, táo
nhân mỗi vị 8 g. Sắc uống ngày
một thang. Hoặc: Táo nhân (sao
đen) 6 g, phục linh 5 g, tri mẫu 4
g, xuyên khung 3 g, cam thảo 2
g. Sắc và chia làm 3 lần uống
trong ngày.
Chữa đái tháo đường: Tâm sen 8
g, thạch cao 20 g, sa sâm, thiên
môn, mạch môn, hoài sơn, bạch
biển đậu, ý dĩ mỗi vị 12 g. Sắc
uống ngày một thang.
Chữa ho: Quả quất chín, hoa
hồng bạch, hạt chanh mỗi vị 10
g. Tất cả rửa sạch, cho vào một
bát cùng với ít đường hoặc mật
ong, đem hấp cơm trong 15-20
phút. Nghiền nát, để nguội, cho
trẻ uống 3 lần trong ngày. Dùng
3-4 ngày. Hoặc: Hạt quất, lá
xương bồ, hạt chanh mỗi vị 10
g, mật gà đen một cái. Tất cả để
tươi, giã nhỏ, thêm đường, hấp
cơm, chia làm 2-3 lần uống trong
ngày.
Chữa viêm phế quản mạn tính,
ho đờm: Nhai cùi lẫn vỏ phật
thủ, nuốt nước. Hoặc phật thủ
và bán hạ (chế với gừng) mỗi vị
6 g, sắc thêm đường uống.
Chữa nôn ra máu: Hạt quất một
chén nhỏ, bỏ vỏ, sao vàng, giã
nhỏ, sắc với nước và chia uống
làm 2-3 lần trong ngày.
Chữa đau dạ dày: Nước dừa (từ
quả dừa già) 200 ml, trộn với
hạt bí ngô 150 g, đun nhỏ lửa
cho cạn, rồi ăn.
Chữa hồi hộp, bồn chồn, ngủ hay
mê sảng: Táo nhân (sao đen) 6
g; long nhãn, mạch môn, hạt sen,
sinh địa, thảo quyết minh mỗi vị
12 g. Sắc nước hoặc làm viên
uống trong ngày.
Chữa đổ mồ hôi trộm: Táo nhân
(sao đen), nhân sâm, phục linh,
liều lượng bằng nhau, nghiền
thành bột mịn, mỗi lần uống 15
g với nước cháo.
•—◦—⊙—◦—•